Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Ahbaplık, cemiyet içre insanoğluın sahi ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Adalet değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene yakınmak, sosyal hayatın gerçekleşmesini uydurmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka çın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet içre insanoğluın hareket ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte dostluk, beniâdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten fikirlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini uydurmak maksadıyla konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın hepsidür. Henüz yaygın bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Lügat Demeı Ahbaplık kelimesi Arapça “doğruluk” kökünden hasılat ve doğruluk kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğruluk” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Yol Demeı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu kucakin hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri iş meydan kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun serlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle bir nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek kucakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kelepir yama; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları üzere muaddel dostluk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal fikirleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş içre bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Teamül Yarar (Içtimai İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun pratik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet içre canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni hayatın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun katıksız konstrüksiyonsına ve bundan müterakki mevrut ihtiyaçlarına birebir edinmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile sınırlıdır; ekonomik gereksemelara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir aranjman altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanımıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Kişi her çağ haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni vermek uğrunda daim ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mealı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk meydanında hukuki değer olarak kavlükarar konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer kucakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini kucakermiş kurallar bilcümleü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve sömürmek durumunda bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini kucakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; icap bulunan düzeni gözetmek, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak kucakin her çağ adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta önmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim dostluk mealında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin namına birebir olup olmadığı açısından bir değer ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve negatif önlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşfakat uyacak, hem bile bu sosyal hayatın amerikan barış içre sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çallıkışacaktır.